Osmanlı’dan Cumhuriyet Türkiye’sine uzanan süreç Batılılaşma veya modernleşme dönemi şeklinde adlandırılır. Üç yüz yıl önce başlayan bu süreç, “Türkiye’nin Sosyal Tarihi” adlı bir dizi kitapta mercek altına alarak çok yönlü bir açıdan ele alınıyor. Uzun yıllara dayanan araştırmaların ürünü bu kitaplarda, söz konusu süreçte inşa edilen ve zamanla egemen hale gelen zihniyet, görünüm ve hayat tarzlarına ilişkin görüşler, teklifler, uygulamalar ve durumlar kapsamlı bir şekilde çözümleniyor.
Celalettin Vatandaş, “Türkiye’nin Sosyal Tarihi” adlı dizinin ikinci halkasını oluşturan ve kadimden cedide şeklinde özetlenebilecek dönüşüm sürecini konu edinen Umut ve Trajedi adlı kitabında, Osmanlı dönemi Batılılaşmasını inceliyor. Askerî yapıdaki problemlerden kurtulmak için yürütülen Batılılaşma çabalarının temelindeki umudun, Avrupa’ya yönelişin kapsamının büyümesine bağlı olarak 19. Yüzyılın sonu itibarıyla trajediye dönüşmesi eserin eksenini oluşturmaktadır. “Kadim” olan her şeyin aşama aşama terkedildiği, buna bağlı olarak “cedit” olan her şeyin büyük bir beğeniyle kabul edildiği ilgili dönemde, umutların trajediye dönüşümü detaylı bir şekilde anlatılıyor. Çalışma bu yönüyle Osmanlının son zamanlarında ve erken Cumhuriyet devrinde yaşananları anlamak açısından önemli perspektifler sunmakta.
Batılılaşma serüveninin umuttan trajediye dönüşümünü konu edinen Umut ve Trajedi, Türkiye’nin dönüşüm sürecinin Osmanlı dönemini, o yıllara ait belgeler, hatıratlar, dergiler, gazeteler ve edebiyat eserleri üzerinden kapsamlı bir şekilde inceleyerek ortaya koyuyor.