Milliyetler hapishanesi Çarlık Rusya'sında ezilen ulus konumundaki
Polonyalı, Ukraynalı, Gürcü, Ermeni ve benzerlerinin dışındakiler,
genelde tarihçilerin ilgilendiği azınlıklardan olmayanlar, yani
Tatarlar, Başkurtlar, Türkmenler, Azeriler ve benzerleri ne yaptı?
Devrim onları nasıl etkiledi, onlar Devrim'e nasıl katıldılar?
Söylendiği ve yazıldığı gibi onlar Türkçü ve İslâmcı mıydılar?
Genelde Ekim Devrimi öncesi ve sonrasında Müslüman coğrafyaya
ilişkin yapılan çalışmalarda milliyetçi Müslümanların muhtariyet
elde etmek için verdiği mücadeleler anlatılır. Sanki Müslümanlar
sadece milliyetçi bir faaliyet içindedir ve işçi sınıfının Moskova ve
Petrograd'da yürüttüğü iktidar kavgasıyla ilgilenmemişlerdir.
Devrim sürecinde Müslümanların yalnızca milliyetçi faaliyetler
içerisinde olduğu söylenemez ancak daha önemlisi, Petrograd
ve Moskova odaklı bir tarih okuması, zaten Müslümanların
faaliyetlerinin anlaşılması açısından isabetli olmayabilir.
Emel Akal'ın Müslüman Komünistler: Petrograd-Kazan (1917-1918)
adlı bu kitabı, Ekim Devrimi'nin öncesi ve sonrasında, Rusya'daki
Müslüman toplulukların faaliyetlerine ağırlık vererek Yusuf Akçura,
Şerif Manatof, Ahmetzaki Validov, Sultan Galiyef, Mustafa Suphi ve
Mollanur Vahidof gibi etkili figürler üzerinden hem Moskova'dan
Kazan, Orenburg ve Ufa'ya, hem de Kazan, Orenburg ve Ufa'dan
Moskova'ya bakıyor.
Rusya'daki Müslümanların 1917-1918 yılları arasındaki siyasi
deneyimine odaklanan alternatif bir tarih okuması sunuyor.