Mehmet Beşikçi, Osmanlı ordusunun Birinci Dünya Savaşı’nın
gerektirdiği yoğun insan gücü seferberliğini nasıl yürüttüğünü, kapsamlı
arşiv taramasını zengin bir süreli yayın ve anı-hatırat literatürüyle
harmanlayarak araştırıyor. Seferberlik koşullarının devlet-toplum
ilişkilerini yeniden şekillendirici bir etki yaptığını savunan Beşikçi, bu
süreçte Osmanlı devleti bir yandan daha merkezî, otoriter ve milliyetçi bir
eğilime girerken, diğer yandan toplumun seferberlik politikalarına karşı
tepkiler verebileceği bir alanın da açıldığını gösteriyor. Zorunlu askerlik
sisteminin savaş yıllarındaki sancılı ama pragmatik işleyişi,yurt cephesine
nüfuz etmenin artan önemi ve yıpratıcı cephe koşullarında derinleşen
firar meselesi kitapta masaya yatırılıyor. Gözden geçirilmiş yeni baskısıyla
Birinci Dünya Savaşı’nda Osmanlı Seferberliği, yalnızca savaşın askerî
ve sosyal tarihi literatürüne değil, aynı zamanda devlet-toplum ilişkileri,
siyasal mobilizasyon ve milliyetçilik açısından Osmanlı’dan Cumhuriyet’e
geçiş süreci tartışmalarına daönemli bir katkı.
“Toplumsal aktörler Osmanlı seferberlik tecrübesi esnasında devlete karşı
tamamen edilgen ve pasif [değildi]; devletin seferber edici politikalarının
hedefi olan insanlar faildi ve kendilerini etkileyen politikaları yeniden
şekillendirebilen tepkiler üretiyorlardı. Bu tepkiler, giderek kötüleşen
savaş koşullarında toplumsal aktörlerin kendi beklentileri ve önceliklerinin
devletinkilerle ne kadar örtüşüp örtüşmediğine göre gönüllü destek
şeklinde tezahür edebildiği gibi, seferberlik uygulamalarına açıkça direnç
gösterme şeklinde de olabiliyordu.”
MEHMET BEŞİKÇİ